Pałac w Wilanowie to główny obiekt i centrum zabytkowego zespołu pałacowo-ogrodowego. Jest jednym z najcenniejszych zabytków polskiej kultury narodowej. Wilanów był ulubioną letnią siedzibą króla Jana III Sobieskiego.

W ciągu ponad 300 lat swojego istnienia pałac w Wilanowie przeżywał okresy upadku i świetności. Gromadzone w Pałacu zbiory artystyczne, dzieła wybitnych twórców polskich i zagranicznych świadczą o wysokim poziomie narodowego kolekcjonerstwa pomimo wielu strat w okresach wojennych.

Dzieje muzeum sięgają 1805, kiedy to Stanisław Kostka Potocki (wybitny działacz Oświecenia), udostępnił sale swej rezydencji wraz ze zbiorami polskiemu społeczeństwu. Za czasów hitlerowskiej okupacji w kordegardzie pałacowej siedzibę miał mały oddział armii niemieckiej.

W 1944 dawna rezydencja monarsza została znacjonalizowana. W latach 1954-1962 przeprowadzono remont generalny Pałacu i konserwację wielu bezcennych zabytków. Wnętrza pałacowe odzyskały wówczas swój pierwotny wygląd.

Zespół pałacowo-parkowy jest jednym z najpiękniejszych zabytków europejskiego baroku. Jest nie tylko bezcennym świadectwem dawnej świetności Rzeczypospolitej, ale również miejscem wydarzeń kulturalnych, koncertów i spotkań warszawiaków szukających wytchnienia w ogrodach Wilanowa.

Historia Pałacu Wilanowskiego rozpoczęła się 23 kwietnia 1677 roku, kiedy to wioska zwana jeszcze Milanów stała się własnością Jana III Sobieskiego. Wkrótce nazwę zmieniono na Villa Nova, w nawiązaniu do tradycji antycznych, a potem spolszczono ją na Wilanów. Początkowo zbudowana w tym miejscu rezydencja była niewielka, gdyż Augustyn Wincenty Locci, nadworny architekt króla, otrzymał za zadanie wzniesienie jedynie parterowego dworu o układzie typowym dla zabudowy Rzeczypospolitej. Jednakże sukcesy militarne i wzrost znaczenia monarchy w następnych latach wpłynęły na znaczne poszerzenie pierwotnego projektu. Wielka rozbudowa prowadzona była w latach 1677-1696. Po jej zakończeniu budowla połączyła w sobie elementy dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej i francuskiego pałacu w stylu Ludwika XIV.

Po śmierci króla Pałac stał się własnością jego synów, natomiast w 1720 roku mocno podupadłą rezydencję nabyła jedna z najbogatszych kobiet w ówczesnej Polsce – Elżbieta Helena Sieniawska. Przez 9 kolejnych lat kontynuowała prace budowlane rozpoczęte przez Sobieskiego. Wtedy właśnie powstały boczne skrzydła, której to inwestycji król nie zdążył już zrealizować. Po śmierci Sieniawskiej właścicielką Wilanowa została jej córka Maria Zofia Denhoffowa, po mężu Czartoryska. W 1730 roku Pałac na trzy lata znalazł się w rękach króla Augusta II Mocnego, który dokonał w rezydencji wielu zmian, szczególnie jeżeli chodzi o wystrój wnętrz. W połowie XVIII wieku dobra wilanowskie odziedziczyła córka Czartoryskich, marszałkowa Izabela Lubomirska, za rządów której Wilanów znów zaczął błyszczeć dawnym blaskiem. W 69 lat później księżna marszałkowa przekazała Wilanów swojej córce i jej małżonkowi Stanisławowi Kostce Potockiemu. Dzięki jego staraniom w 1805 roku w Wilanowie otwarte zostało jedno z pierwszych muzeów w Polsce. Rodzina Potockich z Wilanowem związana była aż do 1892 roku, kiedy to ostatnia z rodu Aleksandra z Potockich Potocka – żona wnuka Stanisława Kostki, Augusta – zapisała włości swemu kuzynowi Ksaweremu Branickiemu. Ród Branickich zamieszkiwał w Wilanowie do 12 września 1944 r., kiedy to rodzina została ewakuowana przez wojska okupacyjne do Nieborowa, a stamtąd po wyzwoleniu wywieziona przez NKWD i internowana w ZSRR. W 1945 r. pałac został znacjonalizowany i stał się oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie. Pałac w Wilanowie należy do tych nielicznych zabytków w Warszawie, które w niezmienionej postaci przetrwały okres II wojny światowej.